NÜFUSUN VE YERLEŞMENİN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Yerleşme: İnsanların oturdukları, barındıkları ve yararlandıkları, sürekli ve sınırlı alana yerleşme denir.
Yerleşme Coğrafyası: İnsanın barındığı yerler ile bu yerlerin kuruldukları alanlar arasındaki ilişkileri inceler.
Yerleşme Coğrafyasının Konuları: Yerleşmelerin; Yoğunlukları, yapı özellikleri, işlev ve kökenleri ile yerleşmenin konumlarını kapsar.
NÜFUS VE YERLEŞMENİN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
A-DOĞAL FAKTÖRLER(FİZİKİ)
1-Yeryüzü Şekilleri:
a)Dağların Uzanışı
b)Eğim
c)Bakı
d)Yükselti
2-İklim:
a)Yağış
b)Sıcaklık
3-Su Kaynakları
4-Kara ve Denizlerin Dağılışı
5-Jeolojik Yapı ve Toprak Çeşitleri
6-Bitki Örtüsü
B-BEŞERİ FAKTÖRLER
1-Bilim ve Teknolojideki Gelişmeler
2-İç ve Dış Göçler
3-Ulaşım
4-Ekonomi:
a)Turizm
b)Sanayi
c)Ticaret
d)Tarım
e)Hayvancılık
f)Madencilik
g)Ormancılık
h)Balıkçılık
NÜFUS VE YERLEŞME ETKENLERİNİN OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ
A-DOĞAL FAKTÖRLER(FİZİKİ)
1-Yeryüzü Şekilleri:
a)Dağların Uzanışı: Dağların kıyıya paralel uzandığı Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde yerleşmeler kıyıda dar bir alanla sıkışırken, Dik uzandığı Ege Bölgesinde geniş sahalara ve iç bölgelere kadar sokuluştur.
Türkiye’de dağlar doğu-batı uzanışlı olduğu için yerleşmelerde dağlar arasındaki çukurluklarda doğu-batı istikametinde sıralanmıştır. Örneğin; Sivas, Erzincan, Erzurum, Iğdır aynı hat üzerinde kurulmuşlardır.
b)Eğim: Eğim ile yerleşme ters orantılıdır. Eğim insan faaliyetlerini olumsuz etkiler. Bu nedenle eğimin fazla olduğu yerlerde yerleşmelerde azdır. Eğimin az olduğu düz yerler en fazla yerleşmelerin kuruldukları yerlerdir.
Yamaçlar boş yerleşmeler daha çok düzlük alanlarda toplanmıştır.
c)Bakı: Türkiye’de bakı etkisi nedeniyle dağların güney yamaçları daha sıcak olduğu için yerleşmelerin çoğu buralarda kurulmuşlardır. Sıcaklık şartları elverişsiz olduğu için kuzey yamaçlardan az yararlanılır.
d)Yükselti: Yükselti arttıkça sıcaklıklar azaldığı için yerleşmelerde azalır. Türkiye’de yerleşmenin üst sınırı 2500 metredir. Türkiye’deki yerleşmelerin çoğu yükseltinin az olduğu yerlerde kurulmuştur.
Kıyı kesimdeki yükseltisi az olan ovalar yerleşmeye müsayit arka taraf dağlık kesim daha tenha bir yerleşmeye sahiptir.
2-İklim:
a)Yağış: Yağış ile yerleşme doğru orantılıdır. Yağışın fazla olduğu yerlerde yerleşmelerde çoktur. Yağışın az olduğu yerlerde yerleşmelerde azdır.Yağış az sıcaklık fazla yerleşmeye elverişli değil
b)Sıcaklık: Sıcaklığın çok yüksek ve çok düşük olduğu yerler yerleşmelerin az olduğu yerler iken, ılıman sıcaklık şartlarının bulunduğu yerlerde daha çok yerleşmeler kurulmuştur.
3-Su Kaynakları: Deniz, akarsu ve göl yakınları ile yer altı suları bakımından zengin yerler yerleşmelerin daha çok kuruldukları yerlerdir. Çünkü su insan faaliyetleri için en fazla gerekli maddedir. Su hayattır.
Mısır için Nil Hayattır.
4-Kara ve Denizlerin Dağılışı: Yerleşmelerin dış sınırı deniz kıyılarıdır. Yani yerleşmeler sadece karalar üzerinde kurulur. Bu nedenle karaların fazla olduğu yerlerde yerleşmelerde çoktur. Örneğin karalar daha çok olduğu için Kuzey Yarım Küre daha fazla nüfusa ve yerleşmeye sahiptir.
5-Jeolojik Yapı ve Toprak Çeşitleri: Verimli toprakların bulunduğu yerlerde nüfus ve yerleşme artarken, verimsiz toprakların olduğu yerler boştur.
6-Bitki Örtüsü: Çok sık ve gür orman sahaları yerleşmeyi kısıtlar. Bitki örtüsünün hiç olmadığı yerlerde de yerleşmeler azdır.
Amazon bölgesi gür bitki örtüsü ve iklim özelliklerinden dolayı yerleşme sınırlıdır.
B-BEŞERİ FAKTÖRLER
1-Bilim ve Teknolojideki Gelişmeler: Bilim ve Teknolojinin geliştiği yerlerde nüfuslanma ve yerleşme yoğunlukları da fazladır.
2-İç ve Dış Göçler: Göç alan yerlerde nüfuslanma ve yerleşme yoğunluğu artarken, göç veren yerlerde azalır.
Marmara göç alır. Doğu Anadolu Bölgesi göç verir.
3-Ulaşım: Ulaşımın kolay olduğu yerlerde yerleşmeler yoğunlaşırken, ulaşım güçlüğü olan yerler de tenhalaşır.
4-Ekonomi: Ekonomik kaynakların fazla olduğu, sanayi, ticaret faaliyetlerinin yoğun olduğu, maden ve enerji kaynaklarının çok bulunduğu yerlerde nüfus yoğunluğu artmaktadır.
Ülkemizde Marmara Bölgesi ile Zonguldak, Karabük, Ereğli, Batman gibi merkezlerin nüfusça yoğun olmaları ekonomik kaynakların çok olmasındandır. Ekonomik kaynakların yetersiz olduğu bölgelerde, halk geçimini temin etmek için göç etmekte ve nüfusları azalmaktadır.Ekonomik kaynaklar bakımından zengin yerler nüfus ve yerleşmelerin yoğunlaştığı yerlerdir.
Mevcut şartların elverişli olmadığı yerleşme alanlarında gelişme gösteren ekonomik faaliyetler o bölge için gerek yerleşmede gerekse nüfus dağılışnda etkili rol oynar.
Bu etkenleri ekonomik faaliyetler başlığı altında toplayabiliriz.
Turizm,sanayi,ticaret,tarım,hayvancılık,madencilik,ormancılık,balıkçılık yapıldığı bölge itibariyle gerek yerleşmede gerekse nüfus dağılışnda etkili rol oynar.
Burda bahsedilen ekonomik faaliyetlerden özellikle sanayi,ticaret,turizm ,tarım nüfus ve yerleşmede belirleyici etkiye sahipken balıkçılık,ormancılık,madencilik bölge içerisinde belirli bir yerleşme ve nüfuslanma alanı oluşturur.
