NÜFUS PİRAMİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ
NÜFUS PİRAMİTLERİHerhangi bir yerin nüfus özelliklerini göstermede temel amaçlardan biride nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını gösteren piramitlerdir.Ayrıca bir ülkenin veya bölgenin nüfus piramitlerine bakılarak o alandaki nüfus hareketleri,nüfus özellikleri,yaş gurupları,cinsiyet durumu ekonomik alanın özellikleri hakkında bilgi sahibi olunabilir.
Nüfus Piramitlerinin Anlattıkları
1. Nüfus sayısını
2. Cinsiyet durumunu
3. Nüfusun yaş gruplarına dağılımını
4. Ortalama yaşam süresini
5. Doğum ve Ölüm oranlarını
6. Nüfustaki hareketlenmeleri hakkında bize bilgi verir. Bizde bu bilgileri kullanarak ülke hakkında tahminlerde ve yorumlarda bulunabiliriz.
Piramitler ülkelerin gelişmişlik düzeyiyle doğrudan ilgilidir. Ülkelerin ekonomik durumu, aynı zamanda sağlık ve eğitim seviyeleri ile ilgili fikir verir.Nüfus piramitleri, bir ülkenin geri kalmış, gelişmekte olan yada gelişmiş olduğunun bir göstergesidir.Nüfus piramitleri ülke nüfusunun cinsiyet dağılımı hakkında bilgi verir.
GERİ KALMIŞ ÜLKE
GELİŞMEKTE OLAN ÜLKE
GELİŞMİŞ SANAYİ ÜLKESİ
GELİŞMİŞ VE NÜFUS AZALTICI POLİTİKA UYGULAYAN ÜLKE
GELİŞMİŞ NÜFUS ARTTIRMAYA ÇALIŞAN ÜLKE
Nüfusun yaş guruplarına göre dağılışı:
Nüfus piramitlerinde yaş gurupları genel olarak 0-14yaş arası çocuk15-64 yaş arası yetişkin 65 yaş üzeride yaşlı nüfus olarak kabul edilir.
Nüfusun yaş guruplarına göre sayısının bilinmesi insanların ihtiyaçlarını ve sosyal durumlarını belirlemek bakımından önemlidir.Çünkü nüfus ,yaş itibariyle çalışan ve çalışmayan (bağımlı nüfus)nüfustan oluşur.
Doğum oranı yüksek olan ülkelerde çocuk ve genç nüfus oranı fazla,yaşlı nüfus oranı ise azdır.Bu durumda bağımlı nüfus oranı yüksektir.15-64 yaşa arasındaki nüfus çocuk ve yaşlı nüfusa bakmak zorunda aynı zamanda devletin ilerlemesi için çalışmak durumunda kalır.Bu tür ülkeler daha çok gelişmemiş yada gelişmekte olan ülkelerde görülür.
Çocuk yaştaki nüfusun fazlalığı hem aile hemde ülke kalkınmasını olumsuz etkiler.Doğum oranlarının az olduğu gelişmiş ülkelerde çalışan nüfus oranı fazla olduğu için bağımlı nüfus azdır .
Nüfusun yaş yapısını belirleyen etmenler:Doğum oranı ana etmendir.Bunun dışında savaşlar,göçler ve salgın hastalıklar etkili olabilir.
Nüfusun cinsiyet durumu:
Nüfusun kadın ve erkek nüfus olarak dağılımına nüfusun cinsiyet yapısı denir. Hemen her ülkede erkek ve kadın sayısı birbirine yakındır.Herhangi bir yerdeki kadn erkek oranını doğal süreç belirler.
Savaş dönemlerinde erkeklerin ölmesi veya erkek nüfusun ekonomik nedenlerle göç etmesi bu dengeyi bozar.
Nüfusa bağlı ülkelerin gelişmişlik düzeyi:
Genel olarak gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı doğum oranı fazladır.Genç nüfus fazladır.bağımlı nüfus fazladır.Gelişmiş ülkelerde ise nüfus artış hızı yavaş doğum oranı düşük çocuk yaştaki nüfus azdır.
Geri Kalmış Ülkelerin Ortak Özellikleri
1. Geri kalmış ülkeler; sanayileşememiş, nüfusunun büyük bölümü tarımda çalışan ülkelerdir. Yoksul ülkelerdir. Ülke nüfusun büyük bölümü köylerde yaşar. Kentleşme oranı düşüktür. Kişi başına yıllık milli gelir, çoğunlukla 2000 doların altındadır.
2. Eğitim hizmetleri,
3. Sağlık hizmetleri,
4. Beslenme imkanları,
5. Barınma hizmetleri yetersizdir.
6. İç göç ve dışarıya göç fazladır.
7. Geri kalmış ülkelerin nüfus piramidi üçgene benzer.
8. Geri kalmış bir ülkede nüfus kırda yoğunlaştığı için doğum oranları fazladır.
9. Sağlık hizmetleri yetersiz olduğundan, bebek ve çocuk ölümleri fazladır.
10. Gene olumsuz sağlık koşulları nedeniyle, ortalama yaşam süresi kısadır. Yaşlı nüfus oranı düşüktür.
11. Sağlık hizmetlerinin yanı sıra, eğitim hizmetleri ve beslenme şartları yetersizdir.
12. Çocuk ve genç nüfus, ülke nüfusunun önemli bir bölümünü oluşturur.
Gelişmekte Olan Ülkelerin Ortak Özellikleri
1. Tarımda makineleşmenin artması ve kentte sanayileşme ve dolayısıyla iş imkanları köyden kente göçü artırmaktadır.
2. Ülke sanayileşmektedir.
3. Tarımsal nüfus ve dolayısıyla kır nüfusu her geçen gün azalmaktadır.
4. Nüfusun büyük bölümü bir veya daha fazla kentte yoğunlaşmıştır. Kentleşme hızlanmıştır.
5. Ülkenin gelişmesine bağlı olarak, kentlerde; hastane, okul, konut imkanı fazlalaşmış sağlık, eğitim, barınma şartlarında, düzelme görülmektedir.
6. Ülke nüfusu, doğal artış ile bir süre daha artar. Kentleşme hızlandıkça doğum oranı da zamanla azalır, ayrıca bebek ölümlerinde azalma ve ortalama yaşam süresinde artış söz konusudur. Bunlarda ülke nüfusunu artıran diğer nedenlerdir
7. Gelişmekte olan ülkelerin nüfus piramidi üçgen şeklinden çok çan eğrisine benzemeye başlamıştır.
8. Gelişmekte olan ülkelerde, doğum oranlarında azalma dikkat çeker. (Tunus, 2000)
9. Ortalama yaşam süresi artmıştır. Ülkenin nüfus piramidinde artık 60 yaş sonrası, önemli bir orana sahiptir.
10. Orta yaş ve yaşlı nüfus, genç nüfusa göre oransal olarak artmaya başlar. (Brezilya, 2000)
11. Ülke geliştikçe, nüfus piramidi de, gelişmiş ülkelere özgü olan çan eğrisi şekline dönüşür.
Gelişmiş Ülkelerin Ortak Özellikleri
1. Gelişmiş ülkelerde, nüfusun büyük bölümü sanayi sektöründe ve hizmet sektöründe çalışır.
2. Tarımda çalışan nüfus ortalama olarak % 2 - % 5 oranındadır. Tarımsal üretim fazladır.
3. Eğitim, sağlık, altyapı, barınma hizmetleri oldukça gelişmiştir.
4. Kent nüfus oranı % 95 civarındayken, kır nüfusu % 5 civarındadır.
5. Ülke içi nüfus hareketleri, yani iç göç çok düşük oranlardadır.
6. Dış göç alımı, ülke dışına göç verme oranından çok daha fazladır.
7. Gelişmiş ülkelerin nüfus piramidi çan eğrisine benzer
8. Doğum oranları düşük, bebek ve çocuk ölümü çok azdır. Ortalama yaşam süresi fazladır.
9. Doğal nüfus artış hızı düşüktür.
10. Zengin ülkelerdir.
11. Nüfusun yaşlanması söz konusudur.
12. Toplam nüfusunun önemli bir bölümünü orta yaş ve yaşlı nüfus grubu oluşturur.
13. Gelişmiş ülkelerin nüfus piramidinde 80’li, 90’lı yaş grupları önemli bir yer tutar.
14. Gelişmiş bir ülkede piramidin tabanı ile önceki dönemler arasında pek bir değişim yoktur. Ülkenin özel şartlarına göre, doğumlarda önemsiz miktarlarda artış yada azalış görülebilir. (Belçika, 2000)
15. Doğum oranları düşük, bebek ve çocuk ölümü çok azdır.
16. Ortalama yaşam süresi fazladır.
17. Nüfusun doğal artış hızı düşüktür.
18. Toplam nüfusunun önemli bir bölümünü orta yaş ve yaşlı nüfus grubu oluşturur.
19. Gelişmiş bir ülkede piramidin yaşlı nüfusu gösteren üst kısımları geniş sayılabilecek bir biçimdedir.
20. Gelişmiş ülkelerin nüfus piramidi çan eğrisine benzer.
KONU İLE İLGİLİ TAVSİYELER:Genel olarak bakıldığında nüfus konusunu gelişmiş ülke ve geri kalmış ülke olarak düşünülebilir.Gelişmiş ülkedeki pozitif özellikler geri kalmış ülkede tam tersidir.Bu noktadan yola çıkarak çalışma yaparsanız kafanız fazla karışmaz.Kendinize iki ülke belirleyin gelişmiş ve geri kalmış olsun sonrada bu iki ülkenin nüfus özellikleri sizce nasıl olur düşünmeye çalışın işi bir oyun noktasına dökebilirsiniz.Örnek İngiltere gelişmiş bir ülke olarak doğum oranları az,nüfus artış hızı düşük gittikçe yaşlanan bir nüfusa sahip,aile planlaması uygulanan,eğitim seviyesi yüksek,yaşam standartları iyi olduğundan insan ömrü uzun ,bağımlı (çocuk) nüfus az üreten aktif nüfus fazla,sağlık hizmetleri iyi olduğu için bebek ölümlerinin az olduğu,göç alan bir ülkedir diye belirlenebilir.Şimdi zıt özellikte bir ülke olarak afganistan seçilerek tersi değerlendirmeler yapılabilir.Sorular karşınıza çıktığı zaman hemen bu karşılaştırmadan yola çıkarak gelişmiş ve geri kalmış ülkenizi belirleyip daha doğru ve sağlıklı yorumlar yapabilirsiniz.
Yine dikkat edilmesi gereken hususlardan bazılarıda piramitlerde tabanda daralma varsa bu ülkede doğumlar kontrol altına alınmaya çalışılıyor yorumu yapılabilir.Tabanda genişleme nüfus arttırmaya çalışılıyor anlamındadır.Orta bölümlerde meydana gelen şişmeler yada çekilmeler o dönem için ya göç alınmış yada verilmiş yada savaş yada doğal afetden dolayı bir nüfus kaybına uğramıştır şeklinde yorumlanabilir.
