REKABETKURUMUCOĞRAFYA - 7
   
  Ana Sayfa
  Coğrafya Nedir?
  Coğrafi Konum
  Harita Bilgisi
  Türkiye İklimi
  Beşeri Coğrafya
  Türkiye Coğ.Konum
  Bölgeler Coğrafyası
  Siyasi Coğrafya
  Erozyon
  Uzay Coğrafyası
  Ekoloji
  Dünyanın Şekli
  Türkiye'nin Harikaları
  Ünlü Coğrafyacılar
  Osmanlı'da Coğrafya
  Coğrafya Sözlük
  Lise1
  => 1
  => 2
  => 3
  => 4
  => 5
  => 6
  => 7
  => 8
  => 9
  => 10
  => 11
  => 12
  => 13
  => 14
  => 15
  => 16
  => 17
  => 18
  => 19
  => 20
  => 21
  => 022
  => 22
  => 023
  => 23
  => 24
  => 25
  => 26
  => 27
  => 28
  => 29
  => 30
  => 31
  Lise2
  Lise3
  Tüm snıflar yaprak interaktif testler
  10 SINIF YAZILI SORULARI VE CEVAPLARI
  10.SINIF ETKİNLİKLER
  11.SINIF DERS ETKİNLİKLERİ
  Dünya nın yeni yedi harikası
  12 SINIF COĞRAFYA KONU
  10 SINIF KİTABINDAKİ TÜM ETKİNLİKLERİN ÇÖZÜMÜ
  9.SINIF KİTABINDAKİ TÜM ETKİNLİKLER
  coğrafya ders konuları
  ders notları
  12 SINIF YAZILIYA HAZIRLIK
  Coğrafya Derğiler
  DİYARBAKIR HER YÖNÜYLE
  Son Depremler
  Okulumuz ve çevresi
  Sayaç
  Türkiye İl Rehberi
  Adana
  Adıyaman
  Afyonkarahisar
  Ağrı
  Amasya
  Ankara
  Antalya
  Artvin
  Aydın
  Balıkesir
  Bilecik
  Bingöl
  Bitlis
  Bolu
  Burdur
  Bursa
  Çanakkale
  Çankırı
  Çorum
  Diyarbakır
  Edirne
  Elazığ
  Erzincan
  Erzurum
  Eskişehir
  Gaziantep
  Giresun
  Gümüşhane
  Hakkari
  Hatay
  Isparta
  Mersin
  İstanbul
  İzmir
  Kars
  Kastamonu
  Kayseri
  Kırklareli
  Kırşehir
  Kocaeli
  Konya
  Kütahya
  Malatya
  Manisa
  Kahramanmaraş
  Mardin
  Muğla
  Muş
  Nevşehir
  Niğde
  Ordu
  Rize
  Sakarya
  Samsun
  Siirt
  Sinop
  Sivas
  Tekirdağ
  Tokat
  Trabzon
  Tunceli
  Şanlıurfa
  Uşak
  Van
  Yozgat
  Zonguldak
  Aksaray
  Bayburt
  Karaman
  Kırıkkale
  Batman
  Şırnak
  Bartın
  Ardahan
  Iğdır
  Yalova
  Karabük
  Kilis
  Osmaniye
  Düzce
  İletişim
  Ziyaretçi defteri
  Anketler

HARİTA BİLGİSİ

İstanbul’da okuyan bir grup üniversite öğrencisi memleketlerine  gitmek istiyor. Bu öğrenciler Türkiye’nin değişik bölgelerinde ikamet etmektedir. Öğrenciler memleketlerine aynı ulaşım araçlarını kullanarak gidebilirler mi? Şüphesiz  her öğrenci kendi memleketine gitmek için en uygun aracı seçecektir. Örneğin Kahramanmaraş’a gitmek isteyen bir öğrenci gemiyle doğrudan memleketine ulaşamaz. Fakat Yalova’ya gitmek isteyen bir öğrenci için en uygun ulaşım aracı feribottur.  

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi her öğrenci amacına ulaşmak  için uygun ulaşım türünü seçer. Harita çizimi yapılırken de kullanış amacına en uygun yöntem  seçilir.Şimdi harita çizim yöntemlerini birlikte öğrenelim. Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün kuşbakışı görünümünün, belli bir ölçeğe göre küçültülerek bir düzlem üzerine aktarılmasına Harita denir.

 

PROJEKSİYON TİPLERİ

Üzerine bir harita çizilmesi mümkün olacak şekilde paralel ve meridyen ağının perspektif esaslara uygun olarak bir kağıda çizilmesine projeksiyon  denir.

Projeksiyon yöntemleri, yuvarlak olan yeryüzünün tamamını veya bir görümünü en az

hata ile düzlem üzerine aktarma amacıyla geliştirilmiş yöntemlerdir.

 

Üzerinde coğrafî koordinatların belirgin olarak gösterildiği ve  merkezinde bir ışık kaynağı olan bir model küre düşünelim. Işık  küre üzerinde bulunan paralel ve meridyenleri yansıtır. Yansıyan paralel ve meridyen gölgeleri model küre üzerine geçirilen koni veya etrafına sarılan silindir ya da küreye teğet olarak tutulan düzlem üzerine düşer. Böylece coğrafî koordinatlar bir düzleme aktarılır.

Küresel yüzeyin düzleme aktarılması sırasında ortaya çıkan bozulmalar şunlardır;

1.      Açılardaki değişmeler (paralel ve meridyen ağı)

2.      Alanlardaki değişmeler (yüz ölçüm)  

3.      Uzunluklardaki değişmeler,

4.      Şekillerdeki değişmeler,

5.      Yönlerdeki değişmeler,

Haritalardaki hataları ortadan kaldırmak  mümkün değildir. Ancak  projeksiyon yöntemleri ile en aza indirilebilir.

 

Konik Projeksiyon

Kürenin çevresine koni şeklinde bir kâğıt sarılmasıyla oluşturulur.Bu yöntemle çizilmiş haritalarda şekiller bozulur ama alanlar korunur.Orta enlemler ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır.

  

Düzlem Projeksiyon Bir düzlemin kutup noktasına teğet        olarak  geçirilmesiyle oluşturulan bu çizimde kenar uzunlukları  korunur.Bu yöntem daha çok dar alanların ve büyük  ölçekli  haritaların çiziminde kullanılır.


Silindirik Projeksiyon  

Bir kürenin çevresine silindir  şeklinde bir         kâğıt  sarılmasıyla oluşturulur. Ekvator’dan kutuplara gidildikçe  alan bozulmaları  görülür  ve şekiller büyür. Bu yöntem daha çok deniz  ve hava ulaşımında yararlanılan haritaların hazırlanmasında kullanılır.

  

HARİTALARDAKİ BOZULMALAR

Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe haritalarda bozulmalar artar. Bunun nedeni kutuplara yaklaştıkça küreselliğin artmasıdır. Bozulma oranı  haritası  çizilen  alanın büyüklüğü ile doğru orantılı  olarak artar. Bunun nedeni gösterilen alanın büyümesi oranında küreselliğin belirginleşmesidir.

 

Gerçeğe yakın haritalar ancak model  küreler üzerinde gösterilir. Doğru yapıldığı

takdirde küreler üzerinde, Dünya’ya ait uzaklık ve yönleri ölçülü bir şekilde gösterilir.

Bununla beraber kürelerin bazı olumsuz yönleri de vardır.

1.      Kürelerin bir bakışta sadece bir yüzünü görmek mümkündür.

2.      Detay göstermek istenildiğinde büyük ebatta yapılması  gerekir. Bu defa taşınması güçleşir.

3.      Kavisli küre yüzeyi üzerinde ölçüm yapma güçtür.

4.      Kürelerin maliyeti pahalıdır.

Düzlem üzerindeki haritaların kürelere göre taşıma, koruma baskı  yapma ve  ölçme

gibi kolaylıkları bulunmaktadır.

 

HARİTA ÇİZİM YÖNTEMLERİ

 

1-İzohips (Eş Yükselti Eğrisi) Yöntemi

Yeryüzünde deniz seviyesine göre aynı  yükseltiye sahip olan noktaların birleştirilmesi ile elde edilen kapalı  eğrilerle gösterilir. Bu eğrilere  izohips (Eşyükselti) eğrileri denir. En sık kullanılan  yöntemdir. Eğrilerin sık ya  da seyrek olması yüzey şekilleri hakkında bilgi verir.  

Deniz seviyesine göre aynı  derinlikteki noktaların birleştirilmesi ile oluşturulan eğrilere ise izobat (eş derinlik)  denir. Kıyı  çizgisi, izohips ile  izobatların kesişme noktalarıdır. İzohips yöntemi haritalarda yer şekillerini gösterme yöntemlerinden en yaygın olanıdır.  


2-Kabartma Yöntemi

Yer şekillerinin gerçeğe uygun kabartmaları yapılır ve boyanır. Bu haritalarda yatay mesafeyi gösteren ölçek yanında dikey mesafeyi gösteren ikinci ölçek vardır. Bu haritalar yer şekillerinin üç boyutlu ve gerçeğe en uygun olarak gösterilmesini sağlar. Taşınması  güç ve maliyeti yüksek olduğu için çok kullanılan bir yöntem değildir.
 

3-Renklendirme Yöntemi

İzohips yöntemi ile çizilen haritalarda yükselti basamaklarını daha iyi gösterebilmek için, deniz seviyesinden itibaren her yükselti basamağı  belli bir renk ile gösterilir.

 Buna göre:

1.       0 metrenin altı; Koyu yeşil

2.       0 – 200 m arası; yeşil,

3.       200 – 500 m arası; açık yeşil

4.       500 – 1000 m arası; sarı

5.       1000 – 1500 m arası; turuncu

6.       1500 – 2000 m arası; açık kahverengi,

7.        2000 m üzeri; kahverenginin koyulaşan tonlarıyla gösterilir.  

8.        Kahverengi üzerindeki beyaz renkler kalıcı kar ve buzulları gösterir.

9.        Denizler ise derinliği arttıkça mavinin koyulaşan tonları ile gösterilir.




4-Tarama Yöntemi

Fazla kullanılmayan bir yöntemdir. Çizgiler eğime paralel olarak uzanır ve yükselti basamaklarını  gösterir. Eğimin fazla olduğu yerlerde çizgiler kısa, sık ve  kalın uzanır.

Eğimin  azaldığı yerlerde ise çizgiler ince, uzun ve  seyrek uzanırlar. Tarama yöntemiyle çizilen haritalar yüzey  şekilleri hakkında genel bir fikir verir.


5-Gölgelendirme Yöntemi

Haritası  çizilen arazinin sol  üst köşesinden 45° eğimli bir ışık geldiği varsayılarak yüzey şekilleri gösterilir. Işık  alan ve düzlük  yerler aydınlık olarak gösterilir. Gölgede kalan yerler siyaha boyanır. Böylece yeryüzü şekillerinin  uzanış ve  biçimleri  gösterilmeye çalışılır. Bu yöntemde yükselti basamakları bulunmadığından, yükseltileri tespit etmek ve profil çıkarmak  olanaksızdır. Bu nedenle gölgelendirme yöntemi modern haritacılıkta yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.



KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR:

Her haritanın hazırlanış amacı farklıdır. Değişik özellikler dikkate alınarak hazırlanan

haritalar, kullanım amaçları  açısından farklı  isimler  alır. Örneğin iklim bölgeleri

haritası, toprak haritası, maden haritası, fiziki haritalar, nüfus haritası vb.

   

    Fiziki harita                     siyasi harita                  Beşeri harita   

Fiziki Haritalar:Yeryüzü şekillerinin yükselti ve  eğim  gibi özellikleri ve dağ,ova, plato gibi yer şekillerinin dağılışını  gösteren haritalardır. Bir yerin yükseltisi ancak fiziki haritalardan bulunabilir.

İdari ve Siyasi Haritalar:  Ülkelerin siyasî  sınırlarını veya idari birimlerini (bölge, il, ilçe) gösteren haritalardır.

Beşerî ve Ekonomik  Haritalar:  Nüfus miktarı, yoğunluğu ve  dağılışını, göçleri, tarım ürünleri ve miktarını, sanayi, yeraltı kaynakları, turizm değerleri olan alanların dağılışını gösteren haritalardır.

Özel Haritalar: Belirli bir konu için özel olarak hazırlanan ve sadece konunun

uzmanları  veya ilgilileri tarafından kullanılan haritalardır ve  belirli bir meslek grubuna hitap eder. Jeoloji, Toprak, Ulaşım, Orman haritaları  gibi. Örneğin jeoloji haritası sadece bu işle uğraşan araştırmacılar için gereklidir.  

 

HARİTALARLA YOLCULUK

Bir çizimin harita olabilmesi için birtakım özelliklere sahip olması gerekir. Bu özellikleri

birlikte öğrenelim.

 

Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için şu üç temel öğenin olması gereklidir;  

·        Kuşbakışı görünümün olması,

·        Bir ölçek dâhilinde küçültülmesi,

·        Bir düzleme aktarılması,

·         

1. Kuşbakışı görünümün olması: Haritası çizilecek arazinin tam tepeden görünüşü

Kuşbakışı  olarak adlandırılır. Eğer kuşbakışı  çizim yapılmazsa,  yeryüzü şekillerinin tamamı  görülemez, boyutlarında, şekillerinde ve birbirlerine göre uzaklıklarında değişmeler olur. Ancak tam tepeden bakınca gerçek görünüm sağlanır. Tam tepeden olmazsa resim olur.



2. Bir ölçek dâhilinde küçültülmesi:

Çizimi yapılacak olan araziye ait gerçek uzunluklar haritaya aktarılırken belli oranlar

Dâhilinde küçültülmelidir.Bu     küçültme oranına Ölçek  denir.

Ölçeği olmayan çizimlerde yeryüzü şekilleri gerçeğe uygun olarak gösterilemez. Bu

tür çizimlere kroki denir. Herhangi bir alan ya da cismin kuşbakışı  görünüşünün kabataslak  bir düzleme aktarılmasına Kroki  denir. Krokinin haritadan farkı  ölçeksiz

olarak çizilmesidir.
 
Çanakkale çıkarma krokisi
 

3. Düzleme Aktarma: Dünya yuvarlak olduğu için haritalarda yeryüzü şekilleri, kara

ve denizlerin dağılışı  gerçeğe uygun olarak bir düzleme aktarılamaz. Haritalarda görülen gerçeğin az ya da çok benzeridir. Haritalardaki bozulmaların temel nedeni küre şeklindeki yeryüzünün bir düzleme aktarılmasından kaynaklanmaktadır.Düzleme aktarırken bozulmaları azaltmak için çeşitli projeksiyon yöntemleri kullanılır. 

ÖLÇEK

Karadeniz’i bir A4 kâğıdı üzerinde nasıl  gösterebilirsiniz? Karadeniz’i gerçek büyüklüğüyle göstermeniz mümkün olabilir  mi? Aynı büyüklükte kâğıdı  bulmanız mümkün olmadığı için Karadeniz’in  şeklini küçültmeniz gerekir.  İşte bu küçültme oranına ölçek adı verilir.  

Ölçek ile paydası arasında ter orantı vardır;

·        Ölçeğin paydası  büyüdükçe ölçek küçülür. Ölçek küçüldükçe haritanın kapladığı gerçek alan artar, ayrıntı azalır.
·        Ölçeğin paydası küçüldükçe ölçek büyür. Ölçek büyüdükçe haritanın kapladığı gerçek alan küçülür, ayrıntı artar. 

Ölçekler ikiye ayrılır;

a. Kesir Ölçek:Gerçek uzunluklar ile harita üzerindeki uzunluklar arasındaki oran kesirli rakamlarla ifade edilmişse bu tip ölçeklere Kesir Ölçek denir.  

Örnek: 1: 1 000 000,  1 / 1 000 000 gibi,

 

b. Çizik Ölçek: Harita üzerindeki uzunlukların gerçekte ne kadar olduklarının bir doğru üzerine işaretlenmesiyle oluşturulan ölçeklere Çizik Ölçek denir.

 Çizik Ölçeklerde sıfırın solunda kalan kısım daha küçük uzunlukları ölçmek için kullanılır.

Haritalar çeşitli yollarla (film, fotokopi vs.)büyütülüp küçültülürse ölçekleri de değişir. Ancak bu haritalar üzerindeki kesir ölçek değişmez. Bundan dolayı yanlış bilgi verir. Ancak çizik ölçeğin boyutu da haritanın büyültme ve küçültme oranında değişeceğinden her zaman doğru bilgi verir.

   
Bugün 117195 ziyaretçi (276863 klik) kişi burdaydı!
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol